آب انبار یرباتان استانبول

یکی از بناهای با شکوه باستانی استانبول، آب انبار کلیسای باسیلیکا است که در جنوب غربی ایاصوفیه واقع شده است.

این مخزن بزرگ آب زیرزمینی که برای ژوستینیان اول، امپراتور بیزانس (527-565) ساخته شده است، به دلیل ستونهای زیرزمینی مرمری در بین مردم "آب انبار یرباتان" نامیده می شود.

همچنین بدلیل اینکه که قبلاً در محل مخزن کلیسای باسیلیکا وجود داشته است ، آن را آب انبار باسیلیکا نیز می نامند.
این مخزن غول پیکر مستطیل شکل، 140 متر طول و 70 متر عرض دارد و با مساحت کل 9800 مترمربعی خود، به صورت تقریبی ظرفیت ذخیره 100،000 تن آب را دارد.

دسترسی به داخل مخزن از طریق راه پله¬ای با 52 پله امکانپذیر می باشد. سازه آب انبار، متشکل از 336 ستون 9 متری است که  در فواصل 4.80 متری و در 12 ردیف 28 تایی موازی، احداث شده اند.

اکثر ستون های مرمر این بنا، در زمان احداث، از سازه سایر بناهای باستانی جمع شده اند و پس از تراش به صورت یکپارچه و یا حداکثر 2 تکه نصب شده اند.

سرستونهای این آب انبار در بخش های مختلف آن، دارای ویژگی های مختلف می باشند.

بعنوان مثال 98 مورد از آنها متعلق به شیوه کورینت (سبک معماری کلاسیک یونانی و رومی) هستند ولیکن بخش دیگری نمایانگر شیوه دوریک (سبک معماری یونان باستان) می باشند. 
بیشتر ستون های مخزن استوانه ای هستند، به غیر از چند ستون معدود که زاویه دار یا شیاردار می باشند. همچنین 8 ستون واقع در مقابل دیواره شمال شرقی مخزن در هنگام ساخت و ساز مابین سالهای 1955-1960 در معرض خطر شکستن قرار گرفتند و جهت محافظت با یک لایه بتونی ضخیم پوشانده شدند.

در نتیجه شکل و ساختار قبلی خود را از دست دادند. انتقال بار سقف آب انبار به ستون ها از طریق سازه های قوسی آجری انجام شده است.

دیواره های مخزن با عرض 4.80 متر و کف آب انبار با آجر ساخته شده اند و بوسیله یک لایه ضخیم ملات خراسان ضد آب شده اند. 

آب انبار باسیلیکا در دوره بیزانس آب بخش وسیعی از استانبول را تامین می کرد و علاوه بر رفع نیازهای کاخ بزرگ محل سکونت امپراطورهای بیزانس، آب سایر ساکنان منطقه را نیز تأمین می نمود.

پس از فتح استانبول در سال 1453 توسط عثمانی ها، آب انبار یرباتان مدت کوتاهی مورد استفاده قرار گرفت و آب مورد نیاز باغهای کاخ توپکاپی (محل اقامت سلاطین عثمانی) را تامین می نمود.

با توجه به ترجیح عثمانی ها به استفاده از آب روان به جای آب راکد (به دلیل اصول تمیز کردن و پاکیزگی در احکام اسلامی)، پس از تأسیس تأسیسات آب جدید، استفاده از امکانات آب این مخزن به مرور متوقف گردید و عملا آب انبار به انباری نیمه مخروبه تبدیل گردید. تا اینکه در اواسط قرن شانزدهم و در سالهای 1544-1550، سیاح هلندی، پی.گیلیوس، که برای تحقیق در مورد بقایای بیزانس به استانبول آمده بود، در هنگام یکی از گشت و گذارهای خود در ایاصوفیه، متوجه افرادی شد که وارد با سطل در دست وارد حفره ای در زمین می شدند. 

وی با دنبال کردن افراد و طی کردن تعداد زیادی پله موفق به ورود به مخزن باسیلیکا شد و در شرایط بسیار دشواری در اطراف مخزن قدم زد و با اندازه گیری های خود محل ستون ها را نیز معین نمود.

اطلاعات گیلیوس در کتاب سفرنامه او منتشر شد و مسبب معرفی مجدد این بناهای خارف العاده تاریخی به بسیاری از جهانیان گردید.

آب انبار یرباتان از زمان تاسیس تاکنون بارها و بارها مورد تعمیرات جزئی و در سه برهه (دو مورد در دوران امپراتوری عثمانی و یه مورد در عصر حاضر)  بازسازی اساسی شده است که اولین بازسازی کلی در سال 1723 در دوران سلطان احمد سوم، دومین مورد مابین سالهای 1876-1909 و در زمان سلطان عبدالحمید دوم و آخرین تعمیر اساسی و تمیز نمودن آب انبار در سال 1994 انجام شده است.
دو پایه ستون با نقش سر مدوسا (Medusa)، که در گوشه شمال غربی مخزن استفاده شده اند، از زمره شاهکارهای مجسمه سازی دوره امپراتوری روم شرقی به شمار می روند که بیشترین توجه افراد بازدیدکننده از مخزن را به خود جلب می نمایند.

مشخص نیست که این سرها، از کدام سازه باستانی بریده و به اینجا آورده شده اند. تصور غالب محققان براین است که آنها قرار بوده با تراشیده شدن فقط به عنوان یک ستون در هنگام ساخت مخزن مورد استفاده قرار بگیرند و لیکن درهنگام اجرا و به دلایلی مانند صعوبت و وقت کم، این امر اتفاق نیفتاده و با شکل اصلی خود استفاده شده اند.
با وجود این دیدگاه، افسانه هایی دیگری نیز در مورد این دو سر مدوزا وجود دارد.
مطابق افسانه های اساطیری یونان، مدوسا یکی از سه گورگونا (هیولاهای مونث دنیای زیرزمین) است که قدرت آن را دارد را تا افرادی را که به او نگاه می کنند را تبدیل به سنگ کند.

چشم پوشی کند. با توجه به این افسانه و در دوران احداث آب انبار یرباتان، از نقاشی ها و مجسمه های گورگون برای محافظت از سازه های بزرگ و اماکن خاص استفاده می شد و شاید قرار دادن سر مدوزا در مخزن برای محافظت از آن بود.

طبق افسانه دیگری، مدوسا دختری بود که به چشمان سیاه، موهای بلند و اندام زیبای خود می بالید. او عاشق پرسئوس، پسر زئوس بود. درحالیکه آتنا نیز عاشق پرسیوس بود و این امر سبب حسادت او به مدوسا شد.

بنابراین، آتنا موهای مدوزا را به مار تبدیل کرد و پس از آن هرکسی که به مدوزا نگاه می کرد، تبدیل به سنگ می شد.

بعدها، پرسئوس سر مدوسا را قطع نمود و از قدرت آن جهت شکست دادن تعداد زیادی از دشمنان خود استفاده کرد.
این مکان اسرارآمیز امروزه تحت مدیریت یکی از شرکت های تابعه شهرداری کلانشهر استانبول و به عنوان موزه عمل می کند و محل برگزاری بسیاری از رویدادهای فرهنگی ملی و بین المللی می باشد.

تعداد زیادی از سران و شخصیت های مشهور جهانی مانند رئیس جمهور سابق ایالات متحده بیل کلینتون، ویم کوک نخست وزیر هلند ، لامبرتو دینی ، وزیر امور خارجه سابق ایتالیا و ... از این مکان بازدیده نموده اند.

لوکیشین سکانس اصلی فیلم "دوزخ" با بازیگری تام هنکس نیز این آب انبار بوده است.

برای خرید ملک لوکس در استانبول می توانید از سایت املاک ترکیه کوبه استفاده کنید.